Kada publika postane sekuritizujući akter: Promena bezbednosne paradigme u vreme pandemije COVID-19

Rad konstatuje promenu postojeće bezbednosne paradigme i nudi predlog revizije teorije sekuritizacije u skladu sa aktuelnim bezbednosnim trendovima proizašlim iz novih praksi političkog i bezbednosnog komuniciranja, dominantno oslonjenim na internet i digitalno umrežavanje. Autori polaze od teze da je ekspanzija interneta, online medija i društvenih mreža, dovela do pojave nove vrste sekuritizacije, čiji stožer više ne čine država i njoj bliske elite, već su njeni nosioci digitalno umreženi građani. Takvu sekuritizaciju, koja se odvija horizontalno u svetu digitalnih društvenih mreža, a koja je u mnogome uslovljena fenomenom online viralnosti, autori određuju kao sekuritizaciju koja kreće „odozdo“ i daju joj naziv BTL (below the line) sekuritizacija. BTL sekuritizacija podrazumeva proces u kome građani, kojima je u izvornom teorijskom konceptu namenjena uloga (relativno pasivne) publike, za sebe prisvajaju atribute nosioca sekuritizujućeg diskursa, delaju kao sekuritizujući akteri i razvijaju sopstvene potencijale za implementaciju sekuritizujuće mere. Opisana promena trenutno je najuočljivija na polju zdravstvene bezbednosti gde je delovanje tzv. antivakserskog pokreta dalo prve opipljive argumente u korist polazne tvrdnje ovog rada - hipoteze o viralnoj „detronizaciji” političkih elita sa pozicije ekskluzivnog sekuritizujućeg aktera. Na primeru antivakserskog pokreta uočljiva je još jedna bitna odlika novog sekuritizujućeg „trenda” - diskurzivno poistovećivanje države (kao legitimnog sekuritizatora) sa pretnjom koju je neophodno sekuritizovati. Naime, usled uvođenja nepopularnih mera za suzbijanje zdravstvenih pretnji (npr. vakcinacija, karantin i drugi vidovi socijalnih restrikcija) vlast, od strane građana, i sama biva percipirana kao egzistencijalna pretnja, čemu svedoči i viralni „sekuritizujući” narativ koji se, posredstvom društvenih mreža, širi među građanima Srbije nakon izbijanja globalne pandemije COVID-19.

This paper deals with a shift of existing security paradigm and proposes a revision of securitization theory in accordance with current security trends. These trends originate from the new practice of political and security communication, which predominantly relies on the Internet and digital networking. Authors presume that the expansion of the Internet, online media and social networks, has led to the emergence of a new type of securitization, whose core is no longer the state and its elites. Rather, it is conducted by digitally networked citizens. Such securitization, which operates horizontally in the world of digital social networks (and which is largely conditioned by the phenomenon of online virality) authors define as securitization “from below” and call it BTL (below the line) securitization. BTL securitization implies that citizens are no longer assigned the role of (relatively passive) audience, which is the case with the original securitization framework. On the contrary, they appropriate for themselves attributes of the bearer of the securitizing discourse, act as securitizing actor and develop their potential for the implementation of securitization measures. The described shift is currently most noticeable in the field of health security, where the action of so-called anti-vaccine movement gave the first tangible arguments in favor of the initial claim of this paper - the hypothesis of viral „dethronement“ of political elites from the position of the dominant securitizing actor. Anti-vaccination movement activities show another important feature of this new securitizing „trend“ - discursive identification of the state (as legitimate securitizer) with the threat that needs to be securitized. In other words, due to the introduction of unpopular measures to combat health threats (e.g., vaccination, quarantine and other types of social restrictions), the government itself is perceived as an existential threat. An illustrative example of this phenomenon is the viral “securitizing” narrative that began spreading among the citizens of Serbia, through social networks, after the outbreak of the COVID-19 global pandemic.