Bitki sıklığının bazı patates (Solanum tuberosum L.) çeşitlerinin verimi ve önemli özelliklerine etkileri üzerinde bir araştırma

7. ÖZET Bu çalıpma Bafra oyacında dekarda 7142, 4762 ve 3571 bit¬ ki çağlayan 3 farklı cıra Üzeri mesafenin (Bitki sıklığının) 5 patates çesitinin yumru verimi ve diğer bazı agronomik karak¬ terleri Üzerine etkisini araştırmak için çiftçi arazisinde ku¬ rulmuştur. Denemede incelenen cıra Üzeri mesafeler 20, 30 ve 40 cm, kullanılan çeşitler içe Resy, Aula, Semena, Planla ve Chrİsta`dır. Deneme, hafif kalevi (pH=7.60), killi-tınlı bünyeye sa¬ hip, potasyumca zengin, organik madde oranı orta düzeyde, fos¬ for içeriği çok az olan bir arazide kurulmuştur. Denemenin ya¬ pıldığı yıl bu yörede, yıllık toplam yağış 872.2 mm, ortalama Bıçaklık 13.5 °C, ve nisbi nem % 7B.2 olmuştur. 10 Nisan 1989 tarihinde kurulan denemede hasat, çeşitle¬ rin olgunluk sırasına göre 20-28 Temmuz 1989 tarihleri arasın¬ da yapı lmışt ı r. Araştırma sonunda fenolojik gözlemler ile birlikte morfo¬ lojik, verirn ve kalite Özel l l ikler inin istatistiksel analizle¬ rinden elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibi özetlenebilir: 1.En erken çıkış Planla çeşitindo; (20 gün), en geç çıkıç ise Aula çeeitinde (32 gün) görülmüştür. Çiçeklenme dönemi de En kısa Planla çeşitinde (55 gün), en uzun Aula çeçitinde (68 çıUn) olmuştur. Olgunlaşma süresi bakımından en erken olgunla¬ şan çeşit Christa (85 gUn), en geç olgunlaşan çeşit de Aula (108 gUn) olmuştur. 2.Sıra Üzeri mesafeler patatesin ana sap sayısı ve bit¬ ki boyu gibi morfolojik özellikler Üzerinde etkili olmuştur. Sıra Üzeri mesafe daraldıkça bitki boyu aitmiş, ana sap sayısı ise azalmıştır. En uzun bitki boyu ve en az ana sap sayısı 2050 cm sıra Özeri mesafede, en kıça bitki boyu ve en far.] a ana nap sayıcı da 4 0 cm cıra üzeri mecafede elde edil m içtir. Diğer ta raftan bitki boyu en uzun çeşit Planla (76.0 cm), en kına te sit Christa (31 cm) olmuştur. Ocak bayına ana cap sayısı ise en fazla Planca (6.4 adet), en az da Aula (3.2 adet) oositinde tespit edilmiştir. 3. Ocak basına yumru verimine sıra üzeri mesafenin etkisi önemli olurken; ocak başına yumru sayısı, ortalama yumru ağır lığı ve yumru büyüklüğüne etkisi önemsiz olmuştur. Ocak basına yumru verimi en yüksek 30 ve 40 cm 'de, en düşük ise 20 cm 'de teEpit edilmiştir. Diğer taraftan bu özellikler bakımından çe şitler arasında da çok önemli farklılıklar bulunmuştur. Ocak basına yumru sayısı en fazla Planta çeşitinde (9.0 adet), ocak basına yumru verimi en yüksek Planta ve Resy çeşitlerinde (sı rasıyla 0.6G ve 0.61 kg), ortalama yumru ağırlığı en yüksek Resy Planta ve Christa çeşitlerinde (sırasıyla 65.2, 5 5.1 ve: 54.8 gr ) olmuştur. Yumru büyüklüğü bakımından ise en fazla bü yük yumru oranı (çapı 55 mm'den büyük) Resy ( % 64.7), Planta (% 57.5) ve Christa (S, 54.8) çeşit ler i nde; en fazla orta yumru (çapı 35-55 mm arasında) ve küçük yumru utanları (çapı 35 mm'den küçük) Aula ve Femena çeşitlerinde elde edilmiştir. Or - ve küçük yumru oranları sırasıyla Aula çeşitinde % 8.88, 56.42 ve Semena çeşitinde % 9.54, 43.55 olmuştur. 4. Farklı sıra üzeri mesafelerin yumru verimine etkisi de önemli olmuştur. Birim alandaki bitki sayısının artmasına bağ lı olarak 20 ve 30 cm'lik sıra üzeri mesafelerde hektara verim en yüksek olup sırasıyla 25,360 ve 25.260 kğ'dır. 40 cm olan sıra üzeri mesafede İeb bitki sıklığının azalması sonucu hek-51 tara verim (19.790 kg) en düşük olmuştur. Çeşitler atanında da yumru verimi bakımından önemli farklılıklar gözlenmiştir. En yüksek hektara verim F'lanta çeşitinde (31.440 kg) ve Rerjy çe şitinde 29.370 kçı ) olurken diğer çeşitlerde alınan düşük ve rimler arasında i stat i st i ksc] olarak farklılık bulunmamıştır. Sıra üzeri mesafe ile çeşit inter aksiyonu da yumru verimi ü- zerine çok önemli etkide bulunmuştur. 5. Sıra Özeri mesafenin yumrunun kuru madde, ham kül ora nı, özgül ağırlık değeri ve nişasta oranı gibi kalite özellik leri üzerine etkisi önemsiz bulunmuştur. Çeşitler aracında da kalite özellikleri bakımından bir farklılık görülmemiştir. m» 6. Ocağa yumru verimi ve küçük yumru oranı (r= -0.696), ortalama yumru ağırlığı ile küçük yumru oranı (r= -0.825) ve orta yumru oranı (r= -0.883) arasındaki korelasyonlar negatif ve çok önemli iken sap sayısı ile ocak başına yumru sayısı (r- 0.635) ve ocak başına yuna u verimi (r = 0.714), bitki buyu ile ocak başına yumru sayısı ( r - 0.756), ortalarda yumru ağırlığı ** ile büyük yumru oranı (r= 0.928), ocağa yumru verimi ile orta-,«* ** lama yumru ağırlığı (r-iö.722) ve büyük yumru oranı (r^ 0.658) arasındaki korelasyonlar pozitif ve çok önemlidir. öte yandan ocak başına yumru verimi ile orta yumru oranı (r= -0.595), parsele yumru verimi ile küçük yumru oranı (r- -0.575) arasın daki korelasyonlar negatif ve önemlidir. Diğer bir önemli ve pozitif korelasyon da parsele yumru verimi ve büyük yumru * oranı (r- 0.617) arasında bulunmuştur. *»`, 8. SUMMARY A RESEARCH ON DETERMINING THE EFFECTS ON PLANT DENSITIES ON YIELD END SOME IMPORTANT CHARACTERS OF POTATOES (Solanum tuberosum L.) CULTIVARS This study was conducted to determine the effect of three different distances between plants on the row (plant density), i.e 20, 30 and 40 cm that suplly 7142, 4762 and 3571 plant/da on tuber yield and some agronomic characters or five potatoes cultivars on a farmer field on Bafra Plain. The cultivars used were Resy, Aula, Semens, PPanta and Christa. The soils of experimental area were clay-loam in texture, rich in potassium, medium in organic matter and poor in phos phorus. Some climatical characters of experiment yea» were as follows; 872.2 mm of annual precipitation, 13.5 `C of avaroge temperature, and 75.2 % relative humidity. Trial was initiated in 10 April and harvested regarding to specific maturity dates of each cültivar, between 20 and 28 July. Results obtained from yield, quality characters, pheno- logical and morphological observations summarized as follows. 1. The earliest emerged cultivar was Planla and the la test on Aula foi 20 and 32 days after planting, respectively. The earliest anthesis considered with Planta and the latest with Aula as 55 and 68 days, respectively. Christa was the earliest and Aula was the latest matured cultivas as 85 and 105 days respectively. 2. Intra-rowc affected the morphological characters such as main stem number and plant lenght. As the distances between53 the plant on tow narrowed, plant lenght increased but main stem numbei decreased. The tallest plant lenght and the least main elem number wpte obtain from 20 cm intra-row while the opposites were obtained from 40 cm. The tallest and the shortest cultivate were Planta (76. 00 cm) and Christa (31.0 cm), respectively. Main stem number per hi! was the highest with Planta for 6.4 main stem and the least with Aula for 3.2 main stem. 3. Tuber yield per hill was affected by plant density whereas tuber number per hill, average tuber weight and tuber sizes were not affected. Tuber yield per hill was the biggest with 30 and 40 cm intra-rows and the least with 20 cm. Differ ences amoung the cultivars were significant for this charac ter. The highest tuber number per hill was obtained with Planta for 9.0 tuber. Planta and Resy was the highest for tu ber yield pf:r hill an 0.66 and 0.61 kg » espect i vely. For ave rage tuber weight, Rosy fallowed by Planta and Christa was the highest. Resy, Planta and Christa wui e bight for big-sized tuber ratio (more than 55 mm in diamater) as 64.7, 57.5 and 54.8 % while other cultivars, Aula and Semena., was high fot medium and small -si zed (between 35 and 55 mm, and lower than 35 mm in diameter) tuber ratio as 8.88 and 50.42 % for Aula and 9.56 and 43.35 % for Semena respectively. 4. Effect of different intra-rows on tuber yield were also significant. As the plant density decreased, yield per hectare was decreased from 25.360 to 19.790 for 20 and 40 cm intra-rows respectively. There is no difference between 20 and 30 cm intra-rows. Differences amoung cultivars for tuber yield was significant. The highest tuber yield was obtained with cv.54 Planta followed by Resy as 31.440 and 29.370 kg/ha. Other cultivate were not different as significantly. For tuber yield, interaction between plant densities and cultivars was significant 5. Effect of plant densities and cultivars on dry matter ratio, ash content, starch ratio and specific gravity of tuber were not significant. 6. Correlations between stem number and tuber mumber per hill (r= 0.635), tuber yield per hill (r= 0.714*); plant height and tuber number per hill ( r = 0.756**); average tuber weight and large-sized tuber ratio (r= 0.92e**); and tuber yield per hill and average tuber wei ght (r - Ö.7Î&İJ ' large-sized tuber ratio (r = 0.658) were positive and highly significant while those between tuber yield per hill and Email-sized tuber ratio (r= mi -0.696); and average tubei weight and small-sized tuber ratio (r- -0.825), medium-sized tuber ratio (r= -0.883T) were negati ve and highly significant. On the other hand, cumulations between tuber yield per hill and medium sized tuber ratio (r- -0.595) and tuber yield per plot and smal 1 -si ;ied (r = -0.594*), medium-sized tuber rations (r = -0.575*) were negetive but only significant. An othei significant but positive correlation was found between tuber yield per plot and large-sized tuber ratio(r=r0.617«i) 57