Ispitivanje radioaktivnosti suspendovanih čestica atmosfere uzorkovanih kaskadnim impaktorom niskog pritiska ; Radioactivity Testing of Suspended Atmospheric Particles Sampled by Low Pressure Cascade Impactor

Glavni izvori aerozagađenja u Srbiji su energetski sektor u koji spadaju termoelektrane, toplane i pojedinačno grejanje domaćinstava, potom transportni sektor i industrijska aktivnost (rafinerije nafte, hemijska industrija, rudarstvo i sl.). Procenjeno je da je broj preranih smrti izazvanih aerozagađenjem u Srbiji, među najvećima u Evropi. Najvažniji parametri za praćenje su koncentracija čestica i njihova raspodela u veličini. Uzorkovanje suspendovanih čestica atmosfere (particulate matter - PM) frakcionisanih po veličini sprovedeno je u periodu od marta 2012. godine do decembra 2013. godine u suburbanom delu Beograda na pozadinskoj mernoj stanici Zeleno brdo, kao receptorskom mestu. Svaki šesti dan uziman je po jedan usrednjeni 48-časovni uzorak aerosolnih čestica razdvojenih na jedanaest intervala aerodinamičkih prečnika čestica (particle diameter - Dp) pomoću kaskadnog impaktora niskog pritiska prof. dr. Bernera - LPI 25/0,0085/2 u opsegu veličine čestica (0,0085 μm < Dp< 16 μm). Tehnika mikrotalasne digestije korišćena je za razaranje sakupljenog depozita aerosolnih čestica iz šest krupnijih frakcija (0,27 μm < Dp< 16 μm). Koncentracije 25 ispitivanih elemenata su određene primenom indukovano spregnute plazme sa masenom spektrometrijom. Najzastupljeniji elementi u ispitivanom aerosolu su bili Ca, Fe, Al, K i Mg. Najveći procentualni udeo As, Cd, K, Pb i Sb bio je prisutan u frakcijama čestica finog moda, dok su u grubom modu dominirali Al, Ba, Ca, Cr, Fe, Mg, Mn i Ti. Naknadno je vršena i gama spektrometrijska analiza uzoraka. Jedan deo ispitivanja je obuhvatao merenje svake od 11 frakcija posebno, a drugi deo analizu svih 11 frakcija odjednom. Takođe, merene su i aktivnosti više različitih uzoraka iste frakcije. U spektru su nađeni u tragovima prirodni radionuklidi, dok radionuklidi veštačkog porekla nisu detektovani. U radu su diskutovane istražene korelacije dobijenih rezultata koncentracije aktivnosti radionuklida sa dominantnim elementarnim sastavom i dijametrom čestica, kao i moguće ...