Wstępna analiza możliwości przeskoku liczydła mechanicznego gazomierza miechowegoPreliminary analysis of the possibility of an incorrect shift of the mechanical index of a diaphragm gas meter

W artykule omówiono problematykę nielegalnego poboru gazu (ang. unaccounted for gas, UAG) w oparciu o dane literaturowe. Problematyka ta znana jest nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. Opisano źródło problemu przeskoków liczydeł mechanicznych zgłaszanych przez odbiorców oraz przedstawiono częściowe wyniki analizy około 1400 ekspertyz wykonywanych w ramach działalności Instytutu Nafty i Gazu – Państwowego Instytutu Badawczego. Podano krótki opis sposobu postępowania podczas wykonywania ekspertyzy mechanoskopijnej z podejrzeniem wystąpienia niekontrolowanego przeskoku wskazania liczydła mechanicznego gazomierza. Oceniano występujące luzy technologiczne pomiędzy bębenkami oraz przerzutnikami dekadowymi. W dalszej części artykułu szczegółowo opisano budowę konstrukcyjną oraz wyjaśniono zasadę działania liczydła mechanicznego zarówno ze sprzęgłem magnetycznym jak i mechanicznym. W części praktycznej zawarto opis wytypowanych próbek, na których prowadzono badanie. Poza jednym wyjątkiem były to liczydła nowe, pochodzące z demontażu z gazomierzy, ze wskazaniem początkowym bliskim lub równym 0 m3 . W dalszej części zaprezentowano szczegółowy opis konstrukcji wykonanego stanowiska badawczego podzielonego na trzy moduły badawcze. Przytoczono literaturę, na podstawie której opracowywano założenia do przebiegu testów laboratoryjnych w trakcie których symulowano pracę gazomierza w okresie zimowym dla domu ogrzewanego kotłem gazowym z zasobnikiem ciepłej wody użytkowej (CWU) oraz płytą gazową przeznaczoną do przygotowywania posiłków. Cykle badawcze były tak dostosowane, aby odzwierciedlić pracę gazomierzy o wielkości G4 (zakres pomiarowy 0,04–6,0 m3 /h), które są najczęściej stosowane w gospodarstwach domowych. Testy wykonano w temperaturze pokojowej z zakresu 25°C(±5°C). Napędzanie liczydeł trwało przez 7 miesięcy przy średnim strumieniu około 4 m3 /h. Zasymulowano średnie zużycie 2000 m3 , co odzwierciedla pracę gazomierza przez okres około 10 lat. We wnioskach zawarto analizę otrzymanych rezultatów, z których wynika, że przeskok liczydła mechanicznego gazomierza miechowego jest możliwy, ale tylko w specyficznych warunkach trudnych do wykazania.

The article discusses the problem of illegal gas consumption – UAG (unaccounted for gas) based on literature data. This problem is known not only in Poland but also in the whole world. The source of the problem of uncorrected turn of drums of mechanical index of diaphragm gas meter reported by customers has been described and partial results of the analysis of about 1400 expert opinions carried out by the Oil and Gas Institute – National Research Institute have been presented. A brief description of how to proceed when performing mechanoscopic expertise in case of suspicion of uncorrected turn of drums of mechanical index of a gas meter has been included. The technological clearances between drums and decade converters have been assessed. In the following part of the article, the design has been described in detail and the principle of operation of the mechanical index with both magnetic and mechanical drive has been explained. In the practical part there is a description of selected samples based on which the research was conducted. With one exception these were new indices, from disassembled gas meters, with initial indication close or equal to 0 m3 . In the next section a detailed of the construction of the 3 test rig has been presented. The publications based on which the assumptions were worked out for the course of laboratory tests during which the operation of the gas meter was simulated in the winter period for a house heated by a gas furnace with a hot water storage tank and a gas plate intended for preparing meals has been quoted. The test cycles were adjusted to reflect the operation of gas meters of G4 size (measuring range 0.04–6.0 m3 /h), which are most commonly used in households. The tests were performed at room temperature within the range of 25 ±5°C. The driving of the index lasted for a period of 7 months with an average flow rate of about 4 m3 /h. An average consumption of 2000 m3 was simulated, which reflects the operation of the gas meter for a period of about 10 years. The conclusions include an analysis of the obtained results, which shows that the uncorrected turn of drums mechanical index of diaphragm gas meter is possible, but only under specific conditions that are difficult to demonstrate.

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).