Çıkmaz Sokakların Oluşumu: İslam ve Batı Şehirlerinin Mukayesesi

Son yıllarda Avrupa ve Amerikan şehirlerinde ızgara planlı sokaklara ek olarak yeni bir sokak düzeni ortaya çıkmıştır. “Cul-de-sac” olarak bilinen bu yeni düzen, bireyleri şehrin gürültüsünden ve yarattığı çekincelerden korumak amacıyla tasarlanan, yalnız bir yöne çıkışı olan planlı çıkmaz sokaklardır. Güvenli ve özel bir alan oluşturmasından dolayı, batı şehirlerinde cul-de-sac’lar giderek önem kazanmaktadır. Bu sokakların yapılış gayesi kadim İslam şehirlerinde görülen çıkmaz sokaklarla benzerlik göstermektedir. Bu durum çıkmaz sokakların yeniden keşfi olarak nitelendirilmiş, bu çalışmada modern batı şehirlerinde ortaya çıkan cul-de-sac’lar ile geleneksel İslam şehirlerindeki çıkmaz sokaklar karşılaştırılmıştır. Geleneksel İslam şehirlerinde ve modern batı şehir planlarında gelişen çıkmaz sokakları konu alan yayınlar incelenmiş, bu yayınlardan hareketle her ikisi arasında farklılıklar ve benzerlikler saptanmaya çalışılmıştır. Çalışma sonucunda İslam şehirlerinde çıkmaz sokakların oluşumunda mahremiyet öncelikli iken batı şehirlerinde ortaya çıkan çıkmaz sokakların inşasında daha çok güvenlik kaygısının etkili olduğu anlaşılmıştır.